Γράφει ο Σπύρος Σμυρνής
Συνηθίζω να λέω, μεταξύ φίλων και γνωστών ότι μονάχα τα βιβλία κι η μουσική έχουν τη δύναμη να σώσουν τον κόσμο. Όσο χαζορομαντικό κι αν ακούγεται κάτι τέτοιο, αυτές τις περίεργες μέρες που βιώνουμε σαν ανθρωπότητα, μοιάζει με ανάγκη πια, να το πιστεύω. Ειδικά όταν πρόκειται για το βιβλίο του László Krasznahorkai, Η επιστροφή του Βαρόνου Βένκχαϊμ που κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες από τις εκδόσεις Πόλις. Το συγκεκριμένο βιβλίο που λες ήρθε για να μας υπενθυμίσει ότι ο Ούγγρος με το όνομα σιδηρόδρομο που ψάχνουμε να βρούμε πως προφέρεται σωστά, είναι αδιαμφισβήτητα ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της εποχής μας. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά κι ας ξεκινήσουμε, από το συγκλονιστικό εξώφυλλο, που καταπατά έναν από τους ιερούς κανόνες των βιβλιόφιλων, που προτρέπει να μην το κρίνουμε από αυτό.
Πηγαίνοντας στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε τα εξής: "Τοποθετημένη στο σήμερα, η Επιστροφή του βαρόνου Βένκχαϊμ αφηγείται την ιστορία του βαρόνου Μπέλα Βένκχαϊμ (ενός ήρωα που θυμίζει τον πρίγκιπα Μίσκιν), ο οποίος αποφασίζει, στο τέλος της ζωής του, να επιστρέψει στη γενέτειρά του στην ουγγρική επαρχία. Δραπετεύοντας από το Μπουένος Άιρες, για να μην αναγκαστεί να πληρώσει τα υπέρογκα χρέη του στα καζίνα της πόλης, όπου ζούσε εξόριστος, ελπίζει να συναντηθεί και πάλι με τη Μάρικα, την αγαπημένη του από τα μαθητικά του χρόνια. Στην πατρίδα του πια, βρίσκει μια πόλη γεμάτη κομπιναδόρους και πολιτικάντηδες, όπου βασιλεύει η μιζέρια και ο παραλογισμός. Στο μεταξύ, ο κύριος Καθηγητής -ένας διεθνούς φήμης επιστήμονας που μελετά τα βρύα και ζει σε ένα αλλόκοτο παράπηγμα, σαν ησυχαστήριο, σε μια ακατοίκητη περιοχή έξω απ' την πόλη- παραληρεί ακατάπαυστα και προσπαθεί επίμονα να αποκτήσει ανοσία απέναντι στις ίδιες του τις σκέψεις. Μέσω μιας συναρπαστικής πλοκής, με τον θάνατο και την άβυσσο να καραδοκούν, η έσχατη καταδίκη έρχεται να συντρίψει τους ανυποψίαστους κατοίκους της πόλης. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)".
550 σελίδες αργότερα έμεινα να πιστεύω πως όντως αναγνώσματα σαν την Επιστροφή του βαρόνου Βένκχαϊμ θα σώσουν τον κόσμο. Κι αν δεν τα καταφέρουν με τον κορονοϊό, σίγουρα μπορούν να υπερνικήσουν την ανία, μιας κι ο Krasznahorkai δημιούργει ένα ακόμη ευφυές κομψοτέχνημα, με την αύρα του Ντοστογιέφσκι να ευλογεί το κείμενο.
Περιδιαβαίνοντας τη ζωή του Βαρόνου, όσο αφήνουμε πίσω μας τις σελίδες του αναγνώσματος, έρχεται στο νου ασυναίσθητα σχεδόν ο πρίγκιπας Λεφ Νικολέγιεβιτς Μύσκιν. Ωστόσο, η σύνδεση των δύο συγγραφέων δεν σταματά εκεί. Η γλωσσοπλαστική δεινότητα του Krasznahorkai, τον φέρνει σήμερα, σαν άξιο συνεχιστή του Ρώσου τιτάνα της λογοτεχνίας, καθώς όλα του τα βιβλία μοιάζουν βγαλμένα, από την ιστορία των μεγάλων κλασσικών. Η ατμόσφαιρα που δημιουργεί αλλά κι οι περιγραφικές αρετές του Ούγγρου, έχουν επαινεθεί δικαίως μιας και δομούν ένα αναγνωστικό σύμπαν ιδιαίτερο, που ικανοποιεί και τον πλέον απαιτητικό βιβλιόφιλο.
Η επαναληπτικότητα του λόγου του Krasznahorkai, δομεί ένα ελαφρώς παράδοξο πλαίσιο στο οποίο ζουν οι ήρωές του, εθίζοντας τον αναγνώστη, δίχως να του βάζει νοηματικές τρικλοποδιές. "Η επιστροφή του βαρόνου Βένκχαϊμ" είναι δίχως άλλο, ένα από τα σημαντικότερα βιβλία των τελευταίων ετών και μέσα από τον μακροπερίοδο λόγο του, συστήνει όλες τις σπουδαίες αφηγηματικές αρετές που ανέφερα και πιο πάνω, ντυμένες με σαρδόνιο χιούμορ. Ο Ούγγρος συμπονά όλους τους ήρωες του και ακόμη κι αν κάποιες φορές οι αναγνώστες τους προσπερνούν. Μέσα από τον πυκνό του λόγο και τις καφκικές του επιρροές, παρουσιάζει ένα αριστούργημα που υφαίνει έναν μεγαλειώδη ήρωα, που ψευδό-ισορροπεί με το ένα πόδι στη λογική και με το άλλο στην ανομολόγητη υπαρξιακή "τρέλα". Ένα σκοτεινό κι αειθαλές γκρι απλώνεται γύρω του, σαν το σύνολο του κινηματογραφικού του συνοδοιπόρου Μπέλα Ταρ. Η απόλυτη ισορροπία του άσπρου και του μαύρου, όπως συμβολικά ορίζεται η ζωή κι ο θάνατος, ο έρωτας κι η απώλεια, η λογική κι η τρέλα που ενυπάρχουν αριστοτεχνικά στην Επιστροφή του Βαρόνου Βένκχαϊμ!
Ένα βιβλίο πρόκληση για κάθε βιβλιόφιλο που σέβεται τον εαυτό του, με ιδιοφυή αφηγηματική πλοκή!
