Το Rise TV διάβασε και προτείνει: Το μαύρο γάλα της ήττας του Πάνου Νιαβή

Με «Το μαύρο γάλα της ήττας», ο Πάνος Νιαβής επιστρέφει, τρία χρόνια μετά το «Δέκα Πόντους Μαύρο Χιόνι», με το δεύτερο μέρος της τριλογίας του.
Ο τρισυπόστατος Γίας Λιοκής —με τις ετερωνυμίες Σέτος Παμούρας και Λιόσκα Αμπράμοβιτς, ο άντρας της Δασιάς— επιστρέφει από τον θάνατο ως ο ισχυρός εκδότης που καθορίζει τα λογοτεχνικά πράγματα της χώρας. Ο Σέτος γυρίζει από τη Μακρόνησο, ο Λιόσκα από τη Μόσχα, αξιωματικός ειδικών αποστολών της Κα Γκε Μπε. Το εγκεφαλικό, από ενοχές για τη γυναίκα που εγκατέλειψε και για την κόρη του, τον φέρνει σ’ ένα γηροκομείο — όπου τον περιμένουν η Ντορουντίνα, εγγονή της Δασιάς, και η νεαρή Ρωσίδα φυσικοθεραπεύτρια Ντούσκα. Εκεί, μέσα σ’ ένα τοπίο μαγικού ρεαλισμού, ξεδιπλώνεται μια ιστορία ενοχών, ιδεολογικού απολογισμού και ύστατης μεταμέλειας.

«…Ο αντίλαλός τους διάφανος κι αόρατος σαν αέρας με πήρε στα κάποτε στιβαρά τους χέρια και με ακούμπησαν στη ροή του ποταμού και στην ιστορική μου μοίρα: Το κιβούρι μου επέπλεε κλειστό και παιχνίδιζε στις κλίσεις και στους μαιάνδρους του ποταμού. Οι δάδες των κατιόντων φούντωσαν πάλι κι έσπρωχνε ο καθένας το κιβούρι μου προς την όχθη των γεγονότων, όπως τα διαστρέβλωνε η ιδεολογική του μονομέρεια. Ένιωσα τη θέρμη του φανατισμού τους να αγγίζει την παγωνιά μου και τρόμαξα!..»

Με χειρουργική ακρίβεια, ο Πάνος Νιαβής αναμοχλεύει ιστορικά ζητήματα και υπαρξιακές αγωνίες ενός πρωταγωνιστή ευνουχισμένου σωματικά και πνευματικά, υποχείριου του δογματισμού του — ώσπου το εγκεφαλικό του γίνεται το σημείο μιας καθαρτικής αναμέτρησης. Απολογισμός, ιδεολογικές συγκρούσεις με τις άλλες του δύο υποστάσεις, βυθισμένος στη θλίψη και τη μελαγχολία, που απαλύνονται από τη συνάντηση με τα δύο κορίτσια της ιστορίας, την Ντορουντίνα και την Ντούσκα.

Μια ιστορία μνήμης του Γία Λιοκή, που παίρνει ανάσα από τη λυτρωτική δύναμη του έρωτα και της αγάπης, μέσα στα ερείπια της προσωπικής του ήττας.

 

Βιογραφικό

Ο Πάνος Νιαβής γεννήθηκε το 1956 στον Μάραθο Ευρυτανίας, εκεί όπου τα βουνά σμιλεύουν πόνους ή σιωπές και η μνήμη βαραίνει σαν την πέτρα. Το 1977 αποφοίτησε από τη Σχολή Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού και ταξίδεψε ως το 1983 στις θάλασσες του κόσμου. Η βιοποριστική ανάγκη της θάλασσας έγινε ταυτόχρονα παράθυρο θέασης σε εβδομήντα πέντε χώρες, σε πολιτισμούς και πολιτικά συστήματα. Θέαση και επαφή που διέλυσαν μέσα του ιδέες, θεωρίες και πίστεις, στρέφοντας την προσοχή του από τα οράματα στον Άνθρωπο Από το 1988 ζει στο Ηράκλειο Αττικής. Εργάζεται στον χώρο της ναυτιλίας. Ποιητής και συγγραφέας στέκεται ανάμεσα στη μνήμη και τη νοσταλγία, δίνοντας φωνή στους αφανείς. Με τις λέξεις του σηκώνει τ’ άβατο της σιωπής, χαράζοντας το δικό του ίχνος στην ποίηση και την πεζογραφία.
Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές «Ο μαύρος κότσυφας στο χιόνι» (εκδ. Samizdat, 2015) και «Η Τριγωνομετρία των Παθών» (εκδ. Μελάνι, 2018). Το 2021 κυκλοφόρησαν, σε μετάφραση του ίδιου, 31 ποιήματα της μεγάλης Αργεντινής ποιήτριας Αλφονσίνα Στόρνι με τίτλο «No Μe olviden – Μη με ξεχάσετε στο φιλιατρό της λήθης» (εκδ. Παρουσία). Το 2022 εκδόθηκε το πρώτο μέρος της μυθιστορηματικής του τριλογίας «Δέκα Πόντους Μαύρο Χιόνι» (εκδ. Αρμός).

Η Κριτική μας από τον Νικηφόρο Σκούμα

Ο Πάνος Νιαβής επιστρέφει με το νέο μυθιστόρημα Το Μαύρο Γάλα της Ήττας από τις εκδόσεις Αρμός. Αφηγείται στο πρώτο πρόσωπο τον ήρωά του Γία Λιοκή. Σαν λογοτεχνικός επιθεωρητής τρυπώνεις στην ψυχή ενός πολυσχιδούς ατόμου και σκοντάφτεις πάνω σε τρεις παράλληλες προσωπικότητες. Κλείνεσαι στον εσωτερικό κόσμο ενός τραγικού επιζώντα και ανακαλύπτεις διάσπαρτα κομμάτια της ιστορίας του.

 

Αν και πιστός στην φιλοσοφία του, ο Λιοκής έχει από καιρό καταλάβει πως η Σοβιετική ιδεολογία δεν είναι το λυσάρι της ζωής και το κόμμα δεν είναι ο Ιησούς. Η πολιτική ταυτότητα δεν είναι το ψυχοφάρμακο στο σύνδρομο “γεννήθηκα άνθρωπος”. Για τον κλινήρη Λιοκή που πηδάει από ανάμνηση σε ανάμνηση το παρόν είναι “νεκρό” καθώς το μέλλον που καρτερούσε δεν πρόλαβε να έρθει.

 

Προσπαθώντας ανεπιτυχώς να βρω το ιστορικό ανάλογο του ήρωα, λέω πως ο Λιοκής είναι η φανταστική εκδοχή του Αλεξάντερ Μπέρκμαν, ο οποίος πέρασε μεταφορικά και κυριολεκτικά από χίλια κύματα χωρίς ποτέ να φτάσει  στην Σοβιετική Ένωση που έφτιαξε στο μυαλό του. Το έργο του Νιαβή είναι το λογοτεχνικό, μυθοπλαστικό αντίστοιχο του “Μπολσεβικικού Μύθου” του Μπέργκμαν αλλά και του “Αρχιπελάγους Γκούλαγκ” του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν. Με τούτα τα δυο αυτοβιογραφικά έργα ο Νιαβής χτίζει το πλαίσιο όπου περιπίπτει ο ήρωάς του.

 

Η γραφή του Νιαβή είναι εξόχως ποιητική, το συγκεκριμένο φλερτάρει με το αφηρημένο, και το αντικειμενικό σχεδόν εκτροχιάζεται από το υποκειμενικό σε κάθε στροφή της πλοκής. Δεν πρόκειται για αφήγηση με τη στενή έννοια του όρου, αλλά για ακατέργαστες σκέψεις που ευδοκιμούν στο κεφάλι του ήρωα και μπολιάζονται με οδυνηρές -ενίοτε παραληρηματικές- αναμνήσεις.

 

Το Μαύρο Γάλα της Ήττας δεν είναι ένα εύκολο έργο, έρχεται από τα άδυτα της αφήγησης, εκεί όπου η ποίηση γίνεται κόμπός με την ιστορία. Από νωρίς η σκέψη του ήρωα πάει σε στίχο του Καρούζου, σαν να σου λέει πως “Αν τον έχεις μελετήσει είσαι σε θέση να εισπράξεις και την δική μου ιστορία”.